Technieken om ernstige bloedingen te stelpen

Het stelpen van ernstige, uitwendige bloedingen is een vaardigheid waarmee je levens kunt redden. Simpel gezegd is een ernstige bloeding een bloeding die niet alleen met gangbare middelen (zoals het toepassen van directe druk) onder controle kan gehouden worden. Er zijn aanvullende technieken nodig om de bloeding met succes te stoppen. Dit soort traumatische bloedingen komen vaker voor dan je zou denken, zoals bij ernstige verkeersongevallen, schot- of steekwonden of diepe snijwonden.

Als je bekend bent met enkele van deze technieken en de gespecialiseerde apparatuur die momenteel beschikbaar is om ernstige bloedingen te stelpen, is dat een belangrijke aanvulling voor jou als hulpverlener. De vaardigheden kunnen makkelijk in de praktijk worden toegepast en het is bewezen dat ze levens helpen redden  als iedere minuut telt.

Enkele aandachtspunten bij de behandeling van ernstige bloedingen:

De locatie van de bloeding

De locatie van de wond zal grotendeels bepalen hoe je de bloeding effectief kunt behandelen. Beoordeel zorgvuldig de verwondingen van het slachtoffer. Als er een ernstige bloeding is, zoals een arteriële bloeding aan een ledemaat, en directe druk stopt het bloeden niet, dan is het het beste om een ​​(geïmproviseerde) tourniquet aan te brengen. Als de bloeding zich elders bevindt en je kunt de bloeding met directe druk niet stoppen, breng dan een hemostatisch (bloedstollings-)middel of verband aan en zwachtel de wond indien mogelijk in. Er zijn veel goed verkrijgbare poeders en verbandmiddelen die hemostatische middelen bevatten en die een uitstekende aanvulling zijn op je EHBO-koffer.

De manier om een ernstige bloeding onder controle te houden

Afhankelijk van de richtlijnen van je landelijke reanimatieraad, welke apparatuur beschikbaar is en de plek van de bloeding, is er een breed scala aan potentieel effectieve methoden om ernstige bloedingen onder controle te houden. Voorbeelden zijn directe druk, elevatie, compressieverbanden, inzwachtelen, indirecte druk, spalken, drukverhoging en tourniquets. Elke methode kan effectief zijn, maar wanneer ze in combinatie worden gebruikt, zorgen ze voor de meest gewenste resultaten. Zorg er altijd voor dat je let op tekenen van shock bij de behandeling van ernstige bloedingen.

We leggen hier de focus op twee soorten methoden om ernstige bloedingen onder controle te houden: het gebruik van een tourniquet en het gebruik van een geïmproviseerd tourniquet. Beide kunnen zeer effectieve hulpmiddelen zijn om ernstige bloedingen in ledematen te stoppen. Ze zijn vrij eenvoudig toe te passen. Tourniquets zijn waardevolle toevoegingen voor je EHBO-koffer en kunnen, wanneer ze op de juiste manier worden gebruikt, een leven helpen redden! (Vergeet niet dat deze bedoeld zijn om zoveel mogelijk tijd te overbruggen totdat de hulpdiensten ter plaatse zijn of dat je met het slachtoffer arriveert bij de medische zorg.)

Voordat je een tourniquet of een geïmproviseerde tourniquet aanbrengt, moet je de patiënt laten weten dat het pijnlijk kan zijn, maar dat dit de beste optie is. Als stevige en directe druk op de locatie van de bloeding het bloeden niet stopt, is je volgende beste optie een tourniquet; als je er geen hebt, kun je overwegen er zelf een te maken met een aantal veelvoorkomende items. Laten we dat verder toelichten.

Het gebruik van een geïmproviseerde tourniquet:

Er zijn tegenwoordig veel soorten effectieve tourniquets (knelverbanden) op de markt. Twee van de meest voorkomende modellen zijn de Combat Applied Tourniquet (CAT), die een ankerliermechanisme gebruikt om druk uit te oefenen; en de Self-Applied Tourniquet (SAT) die een gesp-achtig systeem gebruikt om druk uit te oefenen.(Bij de keuze van een bepaald type tourniquet is het belangrijk dat je met de tourniquet druk kunt uitoefenen op een groot gebied. Hierdoorwordt pijn en weefselschade op de plek van aanbrengen verminderd. En de plek moet de mogelijkheid bieden om de (juiste) hoeveelheid druk uit te oefenen om het bloeden te stelpen. Kwaliteit van materiaal en constructie zijn ook erg belangrijk, omdat de tourniquet onder veel spanning staat.

Tourniquets moeten indien mogelijk en praktisch op de blote huid worden aangebracht, maar kunnen indien nodig over kleding worden aangebracht. Laat de patiënt nogmaals weten dat het aanbrengen van de tourniquet pijnlijk kan zijn. Hierdoor bereid je het slachtoffer namelijk niet alleen voor, maar meestal help je hem ook het ongemak te doorstaan, uit het besef dat dit gewoon op dat moment gewoon noodzakelijk is. Breng de tourniquet waar mogelijk ongeveer 5 centimeter boven de wond aan en nooit op een gewricht. Draai bij tourniquets in CAT-stijl de spil van de tourniquet vast om de druk te verhogen terwijl je de bloeding in de gaten houdt. Blijf aandraaien totdat het bloeden is gestopt of aanzienlijk is verminderd. Als je nog steeds wat uit de wond ziet sijpelen, is dat oké, maar je zou geen helderrood, stromend bloed meer moeten zien.

Zet de spil op zijn plaats in de spilklip om spanning te houden, en schuif het resterende uiteinde van de tourniquetband na het vastdraaien door dezelfde klip. Plaats vervolgens de spilband over de bovenkant van de spilklip. Mogelijk moet je een tweede tourniquet boven de eerste aanbrengen, als het bloeden niet is gestopt. Blijf indien mogelijk directe druk uitoefenen op de wond na het aanbrengen van een tourniquet. Noteer altijd het tijdstip dat je het drukverband hebt aangelegd en informeer de medische hulpdiensten hierover. Sommige tourniquetmodellen hebben een uitsparing waarop je het tijdstip kunt noteren. En sommige experts pleiten voor het noteren van het tijdstip op een zichtbare plek op de patiënt zelf met een viltstift of iets dergelijks.

Improvised Tourniquets:

Voor geïmproviseerde tourniquets gelden dezelfde aandachtspunten als voor tourniquets die je kunt kopen. Maar ze vereisen mogelijk wat creativiteit of compromissen. Vaak kunnen deze worden geïmproviseerd met items die al in je EHBO-koffer of elders. Onthoud dat de wond allereerst met een verband en directe druk behandeld moet worden. Het gebruik van (geïmproviseerde) tourniquet is enkel bedoeld om de effectiviteit te vergroten als de bloeding niet met andere methoden voldoende onder controle kan worden gehouden. Net als bij een los verkrijgbare tourniquet, is het de bedoeling om een ​​geïmproviseerde spil te gebruiken om directe druk uit te oefenen op het ledemaat onder de spil, evenals omtrekdruk rond het ledemaat. Beide maatregelen vernauwen de grote bloedvaten die naar de wond leiden en kunnen daardoor de bloeding verminderen.

Het aanbrengen van een geïmproviseerde tourniquet is heel eenvoudig. Uit je EHBO-koffer kun je het beste het brede driehoeksverband gebruiken (idealiter rol je het op tot een breedte van ongeveer 7-10 cm). Als dat niet lukt, kun je ook een kledingstuk gebruiken, zoals een stropdas, bandana of andere soortgelijke stoffen die om de ledemaat kunnen worden vastgemaakt en sterk genoeg zijn om strak op te winden. Wikkel het driehoeksverband (of ander materiaal) rond de ledemaat (opnieuw, ongeveer 5 centimeter boven de plek van de wond) en leg een vierkante knoop over de bovenkant van de ledemaat.

Zoek vervolgens naar een geschikte en stevige spil – deze moet sterk zijn, zoals een hardhouten stok, een zaklamp, een karabijnhaak, lepel, een schaar, een moersleutel of iets dergelijks – en plaats deze bovenop de knoop. Pas op voor voorwerpen zoals potloden en pennen, omdat ze tijdens gebruik zullen breken. Leg nog een platte knoop bovenop de spil om hem op zijn plaats te houden.

Draai nu de spil zo dat er zich direct onder de ankerlijn een grote knoop vormt. Dit past een vergelijkbare druk toe als die van een gewone tourniquet. Draai aan totdat het bloeden onder controle is en zet vervolgens de spilr vast door er een platte knoop op te leggen. Een andere techniek is om een ​​sleutelhanger of iets dergelijks op de tourniquet te schuiven voordat je de spil vastmaakt om over de spilband te glijden en deze op zijn plek vast te zetten.

Behandelingsvolgorde voor ernstige bloedingen:

1. Check de veiligheid – Beoordeel de directe omgeving van het ongeluk
2. Alarmeer de ambulance en gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen
3. Zoek de bron van de bloeding – Voor de hand liggende indicaties zijn onder meer met bloed doordrenkte kledingstukken, of het spuiten van bloed uit een wond, het geheel of gedeeltelijk missen van een ledemaat
4. Pas druk toe op de locatie van de wond

• Inzwachtelen en druk toepassen – Breng (een) verband(en) aan op de wond, gevolgd door directe druk (hard duwen). Afhankelijk van de locatie van de verwonding, kun je lichaamsgewicht gebruiken om stevige druk uit te oefenen met beide handen en druk te houden totdat de ambulance arriveert. Breng indien beschikbaar hemostatische verbanden of middelen aan.
• Gebruik een tourniquet – Als een verband en directe druk alleen het bloeden van een ledemaat niet stoppen, breng dan een tourniquet aan.
• Gebruik een geïmproviseerde tourniquet – Als een gewoon tourniquet niet beschikbaar is, overweeg dan om een geïmproviseerde tourniquet op een ledemaat aan te brengen.
• Als een tourniquet is aangebracht en/of de bloeding onder controle is, overweeg dan de ledematen anders te positioneren, te immobiliseren en te spalken. Het gebruik van drukpunten kan ook helpen.
• Verder inzwachtelen van de wond – Zwachtel de wond verder in met gaas of verband (hemostatisch als je dat hebt) of zelfs een schone doek of shirt indien praktisch en mogelijk. Druk de wond vervolgens met directe druk dicht. Dit is met name effectief in gevallen waarin tourniquets niet kunnen worden aangebracht vanwege de locatie van de verwonding of anderszins niet beschikbaar zijn. Eenmaal op zijn plaats, verwijder dan geen materiaal dat rechtstreeks op de wond zit. Extra materiaal kan worden geplaatst over materiaal dat al op zijn plek zit.

1. Behandel tegen mogelijke shock

Aandachtspunten bij het aanleggen van een tourniquet:

• Zorg ervoor dat je een grondige beoordeling van de omgeving van het ongeluk en van de patiënt uitvoert.
• Denk aan de AB-CABS – luchtwegen en beademing hebben prioriteit.
• Waarschuw de medische hulpdiensten (ambulance).
• Zorg ervoor dat je geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) draagt ​​voordat je een bloeding behandelt. Draag oogbescherming indien beschikbaar; zelfs een zonnebril kan het risico op overdracht van ziekten helpen verminderen (als dat het enige is wat je bij je hebt en de hulpverlening niet in het gedrang komt).
• Noteer altijd het tijdstip van het aanbrengen van een tourniquet (of drukverband) onmiddellijk nadat je het hebt aangebracht, omdat dit de hulpdiensten zal helpen bij de latere zorg. Schrijf het op de tourniquet, of zelfs op de patiënt indien nodig.
• Check in welke mate het effectief is. Mogelijk moet je een tweede tourniquet boven de eerste aanbrengen of de tourniquet verder aanspannen. Maak een tourniquet nooit los – laat hem zitten als je hem eenmaal hebt aangebracht.
• Controleer op tekenen en symptomen van shock en bied dienovereenkomstig hulp – denk eraan om met de persoon te praten en hem zo kalm en comfortabel mogelijk te houden. Shock gaat bijna altijd gepaard met aanzienlijk bloedverlies.
• Als de persoon het bewustzijn verliest, controleer dan op tekenen van ademhaling en bloedsomloop.
• Zorg ervoor dat de hulpdiensten snel worden gewaarschuwd – evacueer de gewonde zo snel mogelijk naar de medische noodhulp. Geef bij de hulpdiensten aan dat een tourniquet is aangebracht, waar en hoe laat. Langdurig gebruik (meer dan twee uur) van een tourniquet kan mogelijk blijvende schade of zelfs levensbedreigende aandoeningen veroorzaken. Als evacuatie naar medische zorg mogelijk meer dan twee uur duurt, breng dan een tourniquet aan zo ver mogelijk van de romp van het lichaam vandaan , maar nog wel effectief

Het doel van een tourniquet is dus om de bloedstroom naar de plek waar het tourniquet wordt aangebracht drastisch te beperken. Het grote nadeel is dat het daardoor ook voor blijvende weefselschade kan zorgen. Tourniquets en drukverbanden mogen daarom alleen worden gebruikt als de bloeding niet kan worden gestopt door enkel en alleen directe druk. Of als je überhaupt geen directe druk kunt uitoefenen. Gebruik ze alleen als het risico op overlijden door bloedverlies de grootste zorg is.

Houd er ook rekening mee dat met een onjuiste techniek je de kans op permanente weefselbeschadiging vergroot. Door een verkeerde techniek kun je de bloeding niet adequaat onder controle houden. Dit geldt met name als je een tourniquet improviseert met iets dat niet breed en zacht genoeg is. De typische broekriem, dun koord zoals schoenveters of draad zijn typische voorbeelden van middelen die je juist niet moet gebruiken. Ze werken namelijk mogelijk niet goed, zorgen voor aanzienlijk meer pijn en/of zorgen voor een grotere kans op ernstige weefselschade. Dat gezegd hebbende, als dit je enige optie is omdat de patiënt anders waarschijnlijk overlijdt aan bloedverlies, maak hier dan alsnog gebruik van. Het bloedverlies zo goed mogelijk onder controle houden is beter dan niets doen.

Zoals met alle EHBO-uitrusting, is het van groot belang dat je bekend bent met de uitrusting. Voordat je iets gebruikt, moet je nagaan hoe het werkt en oefenen. Oefen het improviseren van tourniquets en het aanbrengen van verkrijgbare tourniquets. Het is daarnaast belangrijk om je te realiseren wat de grenzen van je training zijn; volg, indien beschikbaar, aanvullende training in meer geavanceerde technieken voor het stelpen van bloedingen.