Czym jest „wstrząs”?
Wstrząs to więcej niż zwykły uraz. Ponieważ kroki pierwszej pomocy, jakie należy wdrożyć są dość proste w porównaniu do innych sytuacji, z punktu widzenia Ratownika EFR wstrząs może wydawać się łatwy do opanowania. Jest to jednak skomplikowany stan, który ma wpływ na cały organizm. Wstrząs może być emocjonalny (po traumatycznym lub przerażającym przeżyciu) lub medyczny i może być związany z poważnym urazem lub chorobą.
Wstrząs medyczny jest stanem zagrażającym życiu z powodu niedostatecznego przepływu krwi w organizmie. Jest to sytuacja awaryjna, ponieważ może doprowadzić do innych problemów, takich jak brak tlenu w tkankach (hipoksja), atak serca (zatrzymanie akcji serca) lub uszkodzenie organów wewnętrznych. Wymaga natychmiastowego udzielenia pomocy zgodnie z procedura AB-CABS, gdyż stan poszkodowanego może bardzo szybko się pogorszyć.
Istnieje pięć rodzajów wstrząsu medycznego:
Wstrząs septyczny jest wywołany przez bakterie, które mnożą się we krwi i uwalniają toksyny. Najczęstsze przyczyny to zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego, infekcja skóry, infekcja organów wewnętrznych (np. pęknięcie wyrostka robaczkowego) i zapalenie opon mózgowych.
Wstrząs anafilaktyczny to niezwykła nadwrażliwość na coś lub reakcja alergiczna, np. na użądlenie owada, leki lub jedzenie, takie jak orzechy, jagody czy owoce morza.
Wstrząs kardiogenny może być spowodowany atakiem serca, niewydolnością serca lub mieć inną przyczynę. Dochodzi do niego, kiedy serce poszkodowanego nie jest w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości krwi do organizmu.
Wstrząs hipowolemiczny jest wywołany dużą utratą krwi i płynów, np. z powodu poważnego urazu ciała, co sprawia, że najważniejsze organy nie otrzymują dostatecznej ilości krwi. Może być spowodowany również ostrą anemią, podczas której poszkodowany nie traci krwi, ale ma niedobór czerwonych krwinek lub nie przenoszą one tak dużo tlenu jak powinny. Poważne odwodnienie może obniżyć ilość wody we krwi, przez co pozostała objętość jest niedostateczna, aby zapewnić odpowiednie krążenie. W takich przypadkach do tkanek nie dociera odpowiednio dużo tlenu. Przegrzanie lub udar cieplny mogą przyczynić się do wywołania tego rodzaju wstrząsu.
Wstrząs neurogenny jest spowodowany urazem rdzenia kręgowego, zazwyczaj w wyniku wypadku lub urazu. Może zakłócać oddychanie, rytm bicia serca i wywołać hipotermię.
Prosimy zauważyć, że wstrząs wywołany przez cukrzycę nie jest uznawany za wstrząs medyczny, ale odnosi się do stanu ostrej hipoglikemii, która jest wynikiem niebezpiecznego spadku poziomu cukru we krwi. Osoba, u której dojdzie do takiego wstrząsu może stracić przytomność i wymagać udzielenia pomocy, aby uniknąć drgawek i śpiączki cukrzycowej.
Przyczyny i leczenie
Istnieje kilka głównych przyczyn, które mogą wywołać różne rodzaje wstrząsu. Są to między innymi:
- Choroba serca (atak serca lub zatrzymanie akcji serca)
- Poważny krwotok wewnętrzny lub zewnętrzny, np. spowodowany dużym urazem lub przerwaniem naczynia krwionośnego
- Odwodnienie, zwłaszcza jeżeli jest poważne lub związane z przegrzaniem lub udarem cieplnym
- Infekcja (wstrząs septyczny)
- Ostra reakcja alergiczna (wstrząs anafilaktyczny)
- Urazy rdzenia kręgowego (wstrząs neurogeniczny)
- Oparzenia
- Ciągłe wymioty lub biegunka
Chociaż osoby udzielające pomocy nie diagnozują rodzaju wstrząsu, ważne jest poznanie czynników, które mogą przyczynić się do jego wywołania. Ratownik EFR musi również rozumieć, że jeżeli poszkodowany nie otrzyma jak najszybciej pomocy medycznej, może dojść do poważnych powikłań, a nawet śmierci.
Z tego powodu nie traktuj ulgowo Umiejętności 7 na kursie Emergency First Response® Primary Care tylko dlatego, że możesz ją omówić o wiele szybciej i łatwiej niż inne umiejętności, takie jak RKO lub bandażowanie. Chociaż sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku wstrząsu przez osobę postronną jest taki sam niezależnie od przyczyny, udział w scenariuszach, w których wstrząs jest spowodowany powyżej opisanymi czynnikami (zwłaszcza jeśli nie wymaga on RKO lub opanowania krwotoku) uczy kursantów zwracać uwagę i udzielać pomocy oraz wezwać karetkę od razu po zidentyfikowaniu potencjalnego wstrząsu.
Przykładowy scenariusz
Oto przykładowy scenariusz, który możesz wykorzystać na swoich kursach.
Biegaczka upada podczas maratonu. Jest przytomna i kontroluje upadek, więc nie doznaje żadnego urazu, ale bardzo źle wygląda. Ratownik EFR ocenia sytuację, podchodzi do niej i wypowiada odpowiednie oświadczenie, następnie pyta poszkodowaną, jak się czuje. Poszkodowana mówi, że czuje się słabo i zgadza się na ocenę stanu zdrowia przez Ratownika EFR, który stwierdza szybki puls oraz chłodną, lepką skórę o szarym odcieniu. Poszkodowana mówi, że przez większość biegu czuła się dobrze, ale przyznaje, że nie zatrzymywała się, aby się napić nawet po czterech godzinach biegu i pocenia się. Ratownik EFR stwierdza wstrząs i wzywa karetkę.
