CITES - Een sprankje hoop voor de haai

Haaien. Mogelijk een van de meest iconische diersoorten ter wereld.

Waar je ook woont of wie je ook kent, vrijwel iedereen heeft wel een eigen mening over haaien. Zelfs als ze nog nooit onderwater in zee zijn geweest. Of het nu een irrationele angst is, nieuwsgierigheid of – zoals bijna elke duiker die ik ken – ontzag en passie: haaien zijn ingebakken in de menselijke cultuur, ongeacht de locatie. Maar ondanks dat haaien (en hun platte neven, de roggen) een integraal onderdeel zijn van het menselijk bewustzijn, hebben ze het moeilijk. Uit een recente wetenschappelijke analyse van de wereldwijde haaien- en roggenpopulaties blijkt dat meer dan een derde van alle soorten met uitsterven wordt bedreigd. Dit voornamelijk als gevolg van overbevissing. In deze informatie lijkt de situatie misschien hopeloos.

Toch is dit gelukkig niet het geval. Vorig jaar lanceerden PADI en de PADI AWARE Foundation de blauwprint voor actie voor de zee. Hierin zijn gemeenschappelijke prioriteiten voor bescherming van de zee voor de komende tien jaar vastgelegd. De blauwdruk bouwt voort op 30 jaar beschermingswerk van AWARE en breidt zijn nalatenschap uit. Dit heeft bijgedragen tot belangrijke doorbraken op het gebied van milieubescherming. We zijn bijzonder trots op ons werk op het gebied van haaien. Alleen al in het afgelopen jaar hebben wij met jouw steun en namens jou een belangrijke rol gespeeld bij het beëindigen van de overbevissing van de bedreigde kortvinmakreelhaai en de blauwe haai. Deze cruciale successen zijn behaald door de nationale en mondiale economieën bewust te maken van de economische waarde van haaien en de duikindustrie in het algemeen. Vorig jaar hebben PADI-duikers en -bedrijven in Zuid-Afrika en Brazilië er bij hun regeringen op aangedrongen de kortvinmakreelhaai tegen overbevissing te beschermen. PADI-centra (die belasting betalen en banen creëren) hebben als collectief samen met andere partijen de regeringen overtuigd van het belang van gezonde haaienpopulaties voor de economie. Ze kwamen met een boodschap die moeilijk te negeren is. Op deze manier zijn we getuige geweest van het vermogen van de duikindustrie om bij te dragen aan noodzakelijke veranderingen.

Wereldwijd zijn er meer dan 500 verschillende soorten haaien. De meerderheid van de duikers die het geluk hebben gehad haaien in het wild te zien, zijn waarschijnlijk een van de vele kustsoorten tegengekomen. De favoriete haaien zoals rifhaaien zijn als het ware de duibuddy’s geworden van duikers tijdens hun duiken boven koraalriffen. Enkele van de eerste haaien die ik ooit in het wild zag, waren de Caribische rif-, witpunt- en zwartpuntrifhaai. Het zijn haaiensoorten waarmee ik het geluk had veel tijd in het water door te brengen. Hoewel deze haaien vaak een grote aantrekkingskracht uitoefenen op duikers over de hele wereld en een broodnodige injectie geven aan de plaatselijke economie, nemen hun populaties af. De Caribische en grijze rifhaaien staan zelfs op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten van de IUCN. Dit brengt ons bij de recente CITES-bijeenkomst van vorige maand. Zonder je te vervelen met al te veel technische details, is CITES (dat staat voor Convention on International Trade on Endangered Species of wild fauna and flora) een wereldwijde overeenkomst tussen landen om de niet-duurzame handel in bedreigde soorten te beperken. De overeenkomst heeft betrekking op neushoorn- en slangensoorten tot orchideeën en cactussen. De handel in meer dan 37.000 verschillende dieren en planten wordt door CITES gereguleerd, en ook veel soorten bedreigde haaien vallen hieronder. PADI AWARE werkt er actief aan om deze bedreigde haaien in CITES op te nemen. Dit om de internationale handel in hun vinnen, vlees en organen strak te reguleren, zodat de afname van de populatie een halt wordt toegeroepen. Dit jaar zagen we misschien een van de belangrijkste voorstellen van de regering van Panama.

PADI AWARE versterkt jouw stem

Panama heeft een voorstel ingediend om alle als “requiem” bekend staande haaiensoorten te beschermen tegen niet-duurzame handel. Dit voorstel is het meest ambitieuze en verstrekkende dat ooit bij CITES is ingediend. In totaal omvat het voorstel meer dan 50 soorten die effectief kunnen worden beschermd. Hieronder valt een aantal iconische soorten zoals de stierhaai, de citroenhaai en de blauwe haai. Terwijl ik deze blog schrijf, heeft de vergadering nog niet plaatsgevonden; we weten dus niet of de lijst is goedgekeurd. Maar wat ik wel weet is dat de hele recreatieve duiksector zijn gedachten kenbaar maakt aan de besluitvormers. En dat de sector waarschijnlijk een grote rol heeft gespeeld bij de beslissing of deze haaien de bescherming krijgen die ze dringend nodig hebben. CITES is een internationale overeenkomst over handel. Als zodanig is de economische waarde van haaien een enorme factor die regeringen in overweging nemen wanneer zij besluiten om deze haaien al dan niet op te nemen. Hoewel de visserij duidelijk economisch voordeel heeft bij de haaienvangst, valt dit vaak in het niet bij het duiktoerisme. Sinds de versoepeling van de reisbeperkingen als gevolg van de wereldwijde pandemie is het aantal duikers weer gestegen. En de toeristendollars spelen waarschijnlijk een belangrijke rol in het economisch herstel van landen overal ter wereld: van kleine eilandstaten (of grote zeenaties zoals ik ze liever noem) zoals Fiji, de Maldiven of de Bahama’s, tot grote landen als de VS, Indonesië en Australië.

Ook jij kunt bijdragen aan de bescherming van haaien

In de aanloop naar de CITES-vergadering coördineerden PADI en PADI AWARE de inspanningen van de hele duikgemeenschap om regeringen aan te sporen ja te zeggen tegen de bescherming van requiem haaien. De voorzitter en CEO van PADI, Drew Richardson, heeft staatshoofden in Noord- en Zuid-Amerika en Azië-Pacific benaderd om de economische waarde van de sector te benadrukken. De PADI AWARE Foundation coördineerde de steun van duikbedrijven over de hele wereld om het belang van haaien te benadrukken voor bedrijven die zorgen voor belastinginkomsten en nieuwe banen. Daarnaast tekenden individuele duikers, diegenen die lokale en nationale economieën voeden met hun toeristendolaars, onze CITES-petitie om ook hun stem te laten horen. De vloedgolf van steun die door de PADI-duikgemeenschap werd gegenereerd gaf PADI AWARE een enorm arsenaal aan middelen om regeringen aan te moedigen natuurbehoud centraal te stellen in de besluitvorming. Het belang en de unieke positie van duikers als de enige mensen die haaien in hun natuurlijke omgeving kunnen zien, zorgden ervoor dat we door de Panamese regering werden gevraagd om officieel te helpen bij hun inspanningen om de requiem haaien te beschermen. De betrokkenheid en het enthousiasme die ik van de duikers heb gezien, stemt mij optimistisch dat tegen de tijd dat je dit leest, nog eens meer dan 50 soorten bedreigde haaien aan hun weg naar herstel zullen zijn begonnen. En zelfs als het CITES-voorstel niet de nodige steun krijgt, weet ik dat de duikgemeenschap nog maar net begonnen is. En dat onze stem steeds luider wordt en dat we het tij voor behoud van onze mariene wereld zullen keren.